Nedersaksisch in het onderwijs
Drents, Twents of Gronings op een lessentabel of in een curriculum is er nooit geweest. Nedersaksisch is één van de erkende minderheidstalen in Nederland, maar heeft onder het Handvest van Europese Minderheidstalen een erkenning onder deel II. Dit betekent dat het geen wettelijke verplichting is om deze taal te onderwijzen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld het Fries dat onder deel III van het Handvest erkend is.
Op school leren kinderen Standaardnederlands. Taalgeleerden hebben in de zestiende en zeventiende eeuw deze nationale eenheidstaal vastgelegd, door deze schriftelijk vast te leggen in naslagwerken. Dat Standaardnederlands kennen we ook wel onder de naam ABN (Algemeen Beschaafd Nederlands). Deze term wordt – gelukkig – niet meer gebruikt, omdat het suggereert dat andere vormen van Nederlands of streektalen niet beschaafd zijn.
Wat kan en mag in het onderwijs?
Ook al wordt het Standaardnederlands in het onderwijs en de media vaak gezien als correct, toch bestaan de streektalen nog altijd. Sinds de tweede helft van de twintigste eeuw kregen ze het wel lastiger, omdat door sterke vooroordelen steeds minder ouders streektaal overdroegen aan hun kinderen.
Het Nedersaksisch kan, als je dat als onderwijsinstelling wilt, zeker een rol spelen binnen het gegeven onderwijs. Lessen burgerschap, Nederlands, Duits in het Noordoosten van Nederland zijn van veel meer waarde wanneer er in die lessen ook ruimte is voor lokale kenmerken, zoals het Nedersaksisch. Wettelijk kan dit ook: waar een streektaal in levend gebruik is mag deze voor de klas en in de klas gebezigd worden. Gelukkig gebeurt er ook al het één en ander.
Basisonderwijs
In 2019 zijn er kerndoelen opgesteld voor het vak Nedersaksisch. Deze zijn hier (link) te vinden.
In het basisonderwijs krijgt het Nedersaksisch op tal van manieren ruimte: er wordt voorgelezen, er worden projectweken over de streektaal geörganiseerd, het wordt verbonden aan lessen heemkunde of kunstzinnige vorming. Streektaalonderwijs wordt gekoppeld aan lessen erfgoededucatie of speelt een rol binnen meertalige lessen.
Op allerlei manieren kunnen kinderen op een eenvoudige manier in aanraking komen met de streektaal, die hen meestal vertrouwder is dan we denken. Neem eens een kijkje bij het lesmateriaal (link) dat op onze website verzameld is.
Voortgezet onderwijs
Steeds meer docenten in Noordoost-Nederland zijn zicht bewust van de rol die streektaal nog altijd heeft. Nedersaksisch kan een plek krijgen binnen de lessen Nederlands of burgerschap. Ook voor het voortgezet onderwijs bestaan inmiddels lessen (link), maar ook een gastles van één van de streektaalinstituten is een mogelijkheid.
MBO
Wat nou als je als nieuwbakken zorgmedewerker aan het bed van een streektaalsprekende bewoner staat. Hoe fijn zou zijn het voor de band die je als professional met je cliënten hebt, dat je streektaal spreekt of begrijpt. ECAL en Overijsselacademie ontwikkelden in een samenwerking een naar eigen wens aan te passen lespakket ‘Nedersaksisch voor het MBO’ aan. Het materiaal is hier (link) te vinden, een gesprek met één van de streektaalconsulenten in jouw regio (links) helpt je bij het opzetten van Nedersaksisch binnen burgerschap, Nederlands of Zorg en Welzijn. En elke andere opleiding waarbij onze streektaal een rol heeft.
HBO
Op de pabo van NHL/Stenden Hogeschool in Emmen heeft het Drents een vaste plek in het curriculum. Elk leerjaar krijgen studenten de mogelijkheid een aantal gastlessen te volgen en geeft Huus van de Taol een groep leerlingen een didactische opdracht om actueel Drents lesmateriaal te ontwikkelen.
WO
Van 1953 tot aan 2010 was er in Groningen, aan de Rijksuniversiteit, het Instituut Nedersaksisch gevestigd. Dit instituut had als doelstelling de bestudering van het Nedersaksisch en kende diverse disciplines, zoals naamkunde, letterkunde, lexicografie, dialectgeografie, volkskunde en regionale geschiedenis. Het instituut is opgegaan in de cluster Nederlands/Fries/Nedersaksisch.
Nadat er een aantal jaren geen hoogleraar Nedersaksisch meer was is in 2018 Martijn Wieling als bijzonder hoogleraar Nedersaksisch aangesteld. Hij is onder andere betrokken bij de projecten Woordwaark (link) en de app Van Oold noar Jong (link).
Binnen de Master Multilingualism en Minorities in Groningen is er ook aandacht voor de streektalen.
